Het is gemeengoed te veronderstellen dat relaties in het algemeen, en intieme relaties met liefdespartners in het bijzonder, meerwaarde hebben voor het individu. En toegegeven, het hebben van een goede relatie met vrienden, familieleden, partners, collega’s, opdrachtgevers, enzovoorts kan allerlei voordelen met zich meebrengen: gezelligheid, leuke vakanties, steun in moeilijke tijden, leuke nieuwe opdrachten om je brood mee te verdienen. Maar als het hebben van relaties meerwaarde heeft, waarom lopen veel mensen dan tegen problemen aan in relaties? Mijn antwoord: omdat relaties beperkend zijn! Maar wacht even, zojuist erkende ik toch dat relaties een meerwaarde hebben voor het individu? Als relaties een meerwaarde hebben, hoe kunnen ze dan beperkend zijn? Is dat niet tegenstrijdig?!
Laat ik bij de beantwoording van deze vraag me even toespitsen op de intieme relatie tussen liefdespartners. Om überhaupt tot een noemenswaardige relatie te komen moet er in eerste instantie een meerwaarde zijn. Anders blijft het beperkt tot een paar keer daten, wellicht een paar wilde nachten tussen de lakens, en een strandwandeling. Als een potentieel “serieuze” partner geen overduidelijke meerwaarde lijkt te hebben, dan komt het ook niet tot een echte relatie.
Dus twee mensen vinden elkaar, zien in elkaar meerwaarde, bespreken dat niet zo zakelijk natuurlijk maar verhullen dat in verliefdheidstaal “Ik heb het gevoel eindelijk m’n soulmate gevonden te hebben”, of “Bij jou voelt het alsof ik thuis kom”, misschien wel “Ik heb nog nooit zo lekker seks gehad als met jou”. Na verloop van tijd spreken zij met elkaar en met hun eigen vrienden niet meer over ‘mijn date’, maar over ‘mijn vriendin/vriendje’. Het begint dus serieuzer te worden. Dat wordt normaal gesproken door iedereen toegejuicht. Maar waar niemand zich van bewust lijkt te zijn, is dat dan het probleem geboren is. Vanaf het moment dat je kiest voor de ander, is de beperking begonnen! Niet hardop zeggen hoor, want dan bederf je het feest!!!!
Waarom zijn relaties dan zo beperkend? Dit heeft te maken met het beperkte verbondenheid principe, de BVP om het af te korten (opzoeken op Google heeft geen zin, deze term is vrij nieuw 😉). Wat is nou precies die BVP? Er wordt weleens gezegd dat je je voor 300% moet inzetten om iets te bereiken. Dat klinkt leuk, maar dat kan niet. Je kunt je hoogstens voor 100% geven, en dat is al meer dan in werkelijkheid mogelijk is. Stel dat je een taak op je werk hebt waar je 100% van je energie in moet steken. Voordat je op je werk bent aangekomen, moet je opstaan, je aankleden, de kinderen naar school brengen, hopend op niet al te veel file, etc. Dus voordat je op je werk bent, is al een deel van die theoretische 100% verdwenen. Maar goed, je zet je heel erg goed in. Iedereen tevreden, en in de praktijk bleek het 63% geweest te zijn… Klopt wel toch? Herkenbaar? En zo werkt het ook met de BVP. Je kunt in je leven van dag tot dag voor slechts 100% verbonden zijn met de mensen, de huisdieren, de materiele zaken, de hobby’s, etc. die er om je heen zijn. Als je vrijgezel bent en je hebt je leven met werk, sporten, een paar belangrijke vrienden, en je familie eerlijk over die 100% verdeeld en vervolgens kom je die hele leuke man of vrouw tegen waar je zo enorm op verliefd wordt. Wat gebeurt er dan met die 100%? Maak je er stiekem 200% van, zodat je alles kunt doen wat je altijd al deed (‘Ik ga mijn leven niet opgeven voor de eerste de beste man!’) plus te kunnen daten met die leukerd? Nou ja, in het begin kan je in de illusie leven dat je meer dan 100% van je tijd te verdelen hebt, doordat je nachten overslaat of iets dergelijks. Maar die nacht was ook onderdeel van de oorspronkelijke 100%! Het effect wat je baas, je vrienden en je familie merken is dat je toch echt een stuk minder vaak te zien bent door je nieuwe liefde. Je hebt dus 100% te verdelen. Komt er iets bij, dan gaat dat ten koste van iets anders. Dit principe werkt altijd. Simpel toch!
Maar het herbergt een belangrijk probleem. Want natuurlijk kies je ervoor om je vrienden een beetje minder van je verbondenheid te geven als je verliefd bent! En natuurlijk kan je niet alles meer doen, zoals 5x per week sporten als je ook met je nieuwe partner aan het plannen bent waar je gaat samenwonen. Je krijgt er veel voor terug toch?! Klopt! Maar toch, bij de stellen die ik in mijn praktijk zie, blijkt ook dat er een emotioneel telraampje in de onderbuik bijhoudt hoe vaak je ‘voor de ander’ iets gelaten hebt (minder sporten, minder vaak naar je vriendinnen, een baan dichter bij huis genomen). In andere woorden, de keuze voor de ander is beperkend! Niet alleen omdat als je voor 1 partner kiest, je daarmee ook automatisch kiest om met alle andere mogelijke partners géén relatie aan te gaan. Hierbij ga ik ervan uit dat vooralsnog de polyamore en open relaties nog geen ‘nieuwe standaard’ zijn. Een relatie is ook beperkend omdat je keuzes moet maken rekening houdend met de ander. En dan heb ik nog niet eens de situatie beschreven waarbij er op een zeker moment ook kinderen rondlopen in je huishouding: nog meer verbondenheid te verdelen! Arghhhh. Relaties zijn beperkend!
Waarom hebben veel mensen daar last van? We willen toch –in ieder geval veel van ons- een intieme relatie? Wat maakt het nou toch moeilijk om keuzes te maken, en dingen omwille van de ander te laten? Enerzijds komt dat denk ik door de wereld van overvloed waarin wij als kinderen niet geleerd hebben dat er maar beperkte middelen zijn. Wij zijn gewend dat een vakantie, of 2, misschien zelfs wel 3 per jaar heel normaal is. Dat je op meerdere sporten tegelijk kan zitten. Dat je een TV op je kamer hebt. Noem maar op. Alles in overvloed en kiezen is er niet bij. Dit is iets wat je als maatschappelijke beweging kunt zien, wat het voor het individu niet makkelijk maakt om zelf die keuzes wel te maken.
Daarnaast is er ook het idee dat mensen een persoonlijke ontwikkeling meemaken waarbij het leren maken van keuzes een ontwikkelingstaak is, waardoor je persoonlijk gevormd wordt én waarin de mate waarin je persoonlijkheid zich meer of minder ontwikkeld heeft een belangrijke rol speelt. Adolescenten bijvoorbeeld gebruiken relaties met een partner vooral vanuit een ‘narcistische behoefte’ om erkend te worden als een interessante partner. Relaties die adolescenten aangaan vervullen een belangrijke rol in de vorming van een volwassen persoonlijkheid. Wanneer een individu tussen de 20-30 jaar een aantal kortdurende relaties heeft gehad, ontstaat vaak vanzelf de behoefte om en meer stabiele relatie aan te gaan met 1 persoon. De jongvolwassene moet dan sterk genoeg in zijn schoenen staan om te kiezen voor 1, om te kiezen voor de ander. De ander met zijn leuke, maar ook minder leuke kanten. Om een dergelijke keuze te maken, moet je af en toe ook schikken in de dingen die jij anders zou willen doen. Dat vereist een voldoende ontwikkelde persoonlijkheid waarin een beperking, een teleurstelling niet bedreigend voelt, maar dat je kunt kijken naar een manier die voor jou en je partner ok is. Een voldoende ontwikkelde persoonlijkheid is nodig, maar aan de andere kant kan je persoonlijkheid zich ook verder ontwikkelen door de moeilijkheden in je relatie aan te gaan i.p.v. ze te vermijden. Sommige stellen hebben de behoefte dat alles van een leien dakje blijft gaan, ook als ze al 20 jaar bij elkaar zijn. Zij vormen samen de illusie dat een relatie niet beperkend is of mag zijn. Zij ontnemen zich daarmee helaas ook de kans om samen én individueel te groeien. Een relatie is beperkend, dat is het probleem, maar het is ook heel normaal, relationeel gezond, en wat kan je daarvan leren? Lang leven de beperking!
