Burn-out, mentale kreukels en provocatieve therapie

Sophie Hilbrand is onlangs met een programma verschenen waarin zij naar aanleiding van haar burn-out aandacht besteedt aan deze beroepsziekte nr. 1 anno 2017. Zij gaat op zoek naar (alternatieve) behandelwijzen. Omdat ík nog niet benaderd ben door mevrouw Hilbrand, zal ik via deze blog het provocatieve licht laten schijnen op deze kwestie.

Wat is eigenlijk een burn-out? Er zijn verschillende definities en alleen dáár kan je al gestresst van raken, nietwaar? Hoe dan ook, het wordt veelal gezien als een uitputtingsreactie van het lichaam en de geest ten gevolge van werkstress en stress in de privésituatie. In mijn praktijk in Leiden vertaalt zich dat naar het volgende beeld: een persoon die totaal bekaf is, die geen voet meer voor de ander kan zetten zonder zich te verliezen in de wanhoop “wat is er met me gebeurd?” “Ik heb geen idee wat ik kan doen om het tij te keren” “Komt dit ooit nog goed?”. De basis onder de zekerheden van deze persoon, het vertrouwen in eigen kunnen en in eigen herstelvermogen is weg. Veel cliënten die zich bij mij melden met burn-out klachten hebben nog steeds niet opgegeven om te vechten tegen de burn-out. Veel gehoorde opmerking is dat een cliënt ‘er alles aan wil doen om zo snel mogelijk weer te herstellen’. Kenmerkend voor iemand met een burn-out is dan ook dat hij de neiging heeft om maar door te gaan, terwijl al lang duidelijk is dat het niet meer gaat lukken.

Wie zijn er nou vatbaar om een burn-out te krijgen? In principe loopt iedereen dat risico. Maar meestal zie ik cliënten die op de één of andere manier erg gevoelig zijn voor de verwachtingen van anderen, maar vooral voor de verwachtingen die mensen van zichzelf hebben. Altijd klaar moeten staan voor anderen, nooit mogen verzaken, alles perfect doen. Deze mensen zijn vaak opgegroeid met het idee dat het voldoen aan bepaalde verwachtingen de enige manier is om gewaardeerd te worden. Resultaat is dat op volwassen leeftijd mensen al zó lang zó hard hun best doen, dat ze het niet mee vol kunnen houden. Je verliest grip, je voldoet niet meer aan de verwachtingen die andere mensen van je hebben. Althans, dat denk je. Je raakt in paniek, probeert nog meer je best te doen om de grip niet te verliezen, je raakt nog meer uitgeput, je verliest nog meer grip, en daar ga je: enkele reis naar de Burn-out!

Wat te doen met een cliënt die een burn-out heeft. Zoals in voorgaande blogs te lezen is, ga ik als provocatief psycholoog uit van de stelling ‘uitdaging maakt sterker’. Dat is ook vaak de reden dat een cliënt speciaal voor mij kiest: “Ik denk dat ik in de richting van een burn-out aan het gaan ben (ik denk: ok, je zit er al een maand of 3 in dus). Ik snap dat ik een paar dingen niet helemaal handig aanpak en ik moet leren om dat anders te doen om te voorkomen dat ik in een burn-out terecht kom. En die provocatieve aanpak lijkt me wel wat. Want volgens jouw website komen we dan snel tot de kern. (Ik denk: je zit er al in, en wat je me vraagt is of ik je kan helpen om niet op te geven terwijl je eigenlijk al verloren hebt. Het is alsof je kijkt naar het Nederlandse voetbalelftal dat na veel hard werken en een portie geluk wéér in de WK-finale speelt tegen Duitsland en 10 minuten voor tijd met 3-0 achterstaat. Ze zeggen dat de wedstijd pas na het fluitsignaal gespeeld is. Dus met man en macht probeer het Nederlands elftal nog terug te komen. Maar we weten dat dát alleen voor Duitse elftallen en FC Barcelona weggelegd is. Dus já, het is moedig dat de Nederlandse spelers moegestreden en terneergeslagen alsnog een poging doen om aan te vallen. Maar met een zekere medelijden legt een Duitse spits de 4-0 en in de 91e minuut de 5-0 neer.)

In het algemeen bestaat de aanpak bij een burn-out dat een cliënt eerst tot rust komt, daarna weer conditie opbouwt om vervolgens zijn activiteiten stap voor stap te gaan oppakken. In die laatste fase is het de bedoeling dat een cliënt assertiever is geworden, beter weet wat hij belangrijk vindt in zijn leven, beter zijn grenzen aan kan geven, en minder geleid wordt door zijn eigen belemmerende gedachten (bijvoorbeeld “Als ik niet 100% goed werk aflever, dan stel ik teleur”). Als provocatief psycholoog weet ik dat cliënten ondanks de klachten die zij ervaren, het toch heel moeilijk vinden om hun oude patronen los te laten. Want die oude patronen zijn vertrouwd en bieden houvast. Juist op momenten van grote onzekerheid, dus al helemaal als je middenin je burn-out zit, is het heel lastig om je vertrouwde houvast los te laten. Het helpt dan niet altijd om alleen maar goed te luisteren, steunend te zijn en goedbedoelde adviezen te geven. Een provocatief psycholoog weet dat je de crisis moet vergroten om een verandering te bereiken en dat als je aanraadt om de oude niet-functionele patronen te blijven doen, sterker nog, er meer van te doen, dat dán de cliënt in verzet komt en de kans groter is dat er op emotioneel niveau iets verandert en de cliënt de drempel van verandering overgaat (voor meer informatie lees ook mijn blogs “Provocatieve Therapie, Principe 2” en “Help je cliënt, vergroot de crisis”).

Een voorbeeld:

Cliënt: Pffffff, en dan ben ik nu dus al 2 weken thuis. Ik weet dat mijn leidinggevende met haar handen in het haar zit vanwege alle zieken. Dan voel ik mij zó schuldig! En gisteren mocht mijn dochter trakteren op school omdat ze jarig was. Normaal gesproken maak ik dan een taart of cupcakes in het thema van de Disneyfilm die dan populair is. Maar ik kon het niet opbrengen. Ik heb gewoon 40 cupcakes staan bakken zonder franje. That’s it. Hoewel mijn dochter zei dat ze dat helemaal niet erg vond, schaamde ik me diep dat ik zelfs dit niet meer op kan brengen. (Begint te huilen)
Provocatief Psycholoog (gespeeld geschrokken): Sorry, maar wat doe je nou?! Begin je nou te huilen? Dat kan écht niet!
Cliënt (tussen zijn tranen door): Hè, wat?
Provocatief Psycholoog: Dat je een moment van zwakte hebt is tot daar aan toe, maar als El Salvador, onze Verlosser, in tranen uit gaat breken, dan verliest de mensheid alle hoop! Dat kan echt niet! De wereld heeft je nodig! Waar zouden we zijn zonder alles wat U voor ons doet? (wordt eerbiedig in het bewustzijn dat hij met de zoon van God spreekt. Wél een wankele versie van de zoon van God trouwens…) U moet zichzelf snel weer herpakken Heer. De schapen op uw werk kunnen niet zonder U, de schapen thuis ook niet. Zonder Uw lichtend voorbeeld is de wereld verloren. Verman U zelf en leidt ons weer naar het licht!
Cliënt (verward): Ben je nu serieus? Dat slaat toch nergens op! Ik ben helemaal niet de Verlosser. Ik kan helemaal niet altijd alles voor iedereen goed doen! Dat probeer ik al jaren, en het gaat niet, ik hou het niet meer vol, ik wil het ook niet meer.
Provocatief Psycholoog (wanhopig): Ja maar, ja maar, laat ons niet in de steek! Wijs ons nou toch de weg!
Cliënt (lachend én assertief): Ja dááág! Je kan het best zonder mij stellen. Ik weet best dat ik niet altijd alle verantwoordelijkheid op me moet nemen. Maar ik vind het zo lastig om dat gevoel los te laten.
Provocatief Psycholoog (doet aarzelend nog een poging): Omdat U voelt dat het Uw roeping is om ons wél te leiden…..?
Cliënt: Hou toch op! Ik ben er klaar mee! Ik moet nu eerst voor mezelf zorgen. Dat heb ik nooit gedaan. Maar als ik daar nu niet mee begin, dan leer ik het nooit. En de anderen moeten dan maar minder op mij rekenen.

De provocatieve hulpverlener helpt zijn cliënten door ze uit te dagen. Bij mensen met een burn-out is dat onder andere door ze aan te raden meer te doen van wat ze altijd doen en dat is “Rennen, vliegen, springen, vallen, opstaan en weer doorgaan”. In eerste instantie vinden deze cliënten dat wel fijn. Je sluit aan bij wat ze gewend zijn te doen. Zij denken nog vast te kunnen blijven houden aan hun oude patronen. Maar doordat een provocatieve hulpverlener het enorm uitvergroot en overdrijft, zakt de moed de cliënten vaak snel naar de schoenen. Dat is het moment waarop ze de kans krijgen om afscheid te nemen van die oude patronen en langzaamaan kunnen leren om op een evenwichtigere manier om te gaan met de eisen die het leven aan ze stelt.

Vond je deze blog interessant? Schroom dan niet om het te delen!
Wil je reageren? Laat dan hieronder een bericht achter!
Ben je nieuwsgierig naar hoe de provocatieve stijl jou kan helpen in je werk? Neem dan contact met me op!
Je kunt je ook inschrijven op de nieuwsbrief om de blogs en ander nieuws direct in je mailbox te ontvangen!